عوارض عصب کشی دندان یکی از دغدغه‌های رایج میان بیماران و حتی برخی دندانپزشکان عمومی است. درمان ریشه یا به‌اصطلاح «عصب‌کشی»، یکی از مهم‌ترین و در عین حال پیچیده‌ترین روش‌های درمان دندان‌هایی است که پالپ (مغز دندان) آن‌ها دچار التهاب یا عفونت شده است. با وجود اینکه این درمان در بسیاری از موارد، دندان را از کشیده شدن نجات می‌دهد، اما در برخی مواقع با عوارضی همراه است که ممکن است کوتاه‌مدت یا بلندمدت باشند. در این مقاله، به‌صورت جامع به بررسی این عوارض، علل بروز آن‌ها، راهکارهای پیشگیری و درمان آن‌ها پرداخته خواهد شد.
عوارض شایع بعد از عصب‌کشی
بسیاری از این عوارض عصب کشی دندان طبیعی و گذرا هستند، اما در برخی موارد ممکن است نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تر باشند. در این بخش به بررسی رایج‌ترین عوارض عصب کشی دندان، می‌پردازیم.
1. درد و حساسیت پس از درمان
یکی از رایج‌ترین عوارض عصب کشی دندان، احساس درد یا حساسیت به لمس یا جویدن است. این درد ممکن است چند روز تا یک هفته ادامه یابد. علل آن می‌تواند شامل:
- التهاب بافت‌های اطراف ریشه دندان
- پرشدگی بیش از حد کانال
- خروج مواد پرکننده به خارج از ریشه
- آسیب فیزیکی بافت اطراف در حین درمان باشد.
2. عفونت مجدد یا درمان ناموفق
در صورتی که کانال‌های ریشه به‌درستی تمیز یا پر نشده باشند، یا در آینده نشتی در ترمیم تاجی ایجاد شود، باکتری‌ها می‌توانند دوباره وارد کانال شده و باعث ایجاد عفونت مجدد شوند. علائم آن ممکن است شامل درد، تورم، ترشح چرک یا تشکیل آبسه باشد. در این موارد، ممکن است نیاز به درمان مجدد ریشه یا جراحی اپیکو داشته باشیم.
3. شکستگی یا ترک دندان پس از درمان
دندانی که عصب‌کشی شده، دیگر تغذیه خونی ندارد و به مرور زمان شکننده‌تر می‌شود. به همین دلیل اگر بعد از درمان، روکش (Crown) برای دندان در نظر گرفته نشود، احتمال شکستگی در اثر فشارهای روزمره افزایش می‌یابد.
بیشتر بدانید : علائم نیاز دندان به عصب کشی چیست ؟
عوارض کمتر دیده شده بعد از عصب کشی
در ادامه می‌خواهیم به عوارض کمتر شایع بعد از عصب‌کشی بپردازیم؛ عوارضی که ممکن است نادیده گرفته شوند، اما در صورت بروز نیاز به بررسی و درمان جدی دارند.
1. واکنش آلرژیک به مواد پرکننده یا داروها
در موارد نادر، بیماران ممکن است به یکی از مواد مورد استفاده در عصب‌کشی مانند گوتاپرکا یا مواد ضدعفونی‌کننده حساسیت داشته باشند که ممکن است با علائمی مانند خارش، تورم یا کهیر همراه باشد.
2. آسیب به اعصاب اطراف دندان
در دندان‌های فک پایین، اگر طول فایل‌های درمانی به‌درستی اندازه‌گیری نشود و از نوک ریشه عبور کند، ممکن است به عصب تحتانی فک فشار وارد شده و منجر به بی‌حسی یا گزگز لب، چانه یا زبان شود. این عارضه اگرچه نادر است، اما می‌تواند طولانی‌مدت و در برخی موارد دائمی باشد.
3. پرفوراسیون (سوراخ شدن دیواره کانال)
در حین درمان، در صورت عدم دقت دندانپزشک، ممکن است دیواره کانال سوراخ شود. این مشکل درمان را پیچیده‌تر کرده و احتمال شکست درمان را افزایش می‌دهد. پرفوراسیون می‌تواند به عفونت یا آسیب به بافت اطراف منجر شود.
علل بروز عوارض عصب‌کشی
عوارض بعد از عصب‌کشی ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شوند که به دو گروه کلی تقسیم می‌شوند:
1. عوامل مرتبط با بیمار:
- رعایت نکردن بهداشت دهان پس از درمان
- مراجعه نکردن برای تکمیل درمان (مثلاً گذاشتن پرکردگی موقت برای مدت طولانی)
- سیستم ایمنی ضعیف یا وجود بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت
- سابقه آلرژی یا واکنش به مواد دارویی
2. عوامل مرتبط با درمانگر یا فرآیند درمان:
- ابزار ناکافی یا مهارت کم دندانپزشک
- عدم رعایت طول کانال و خارج شدن مواد
- استفاده از مواد یا تکنیک‌های منسوخ
- عدم استفاده از روکش دندان بعد از درمان ریشه
راهکارهای پیشگیری از عوارض عصب‌کشی
برای جلوگیری از عوارض احتمالی عصب‌کشی، رعایت موارد زیر توصیه می‌شود:
- انتخاب بهترین دندانپزشک زیبایی در پاسداران یا متخصص درمان ریشه (اندودنتیست)
- رعایت بهداشت دهان و دندان، مسواک زدن منظم و استفاده از نخ دندان
- مراجعه به موقع برای تکمیل درمان (پرکردن دائم یا روکش کردن دندان)
- گزارش هرگونه حساسیت دارویی به پزشک پیش از شروع درمان
- پرهیز از جویدن مواد سفت تا زمانی که روکش روی دندان قرار داده شود
درمان عوارض احتمالی عصب‌کشی
در صورتی که عوارض عصب کشی دندان ظاهر شوند، مراحل درمانی به‌شرح زیر است:
– درد و التهاب:
استفاده از داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و در صورت نیاز آنتی‌بیوتیک.
– عفونت مجدد:
درمان مجدد ریشه (Re-treatment) یا در موارد پیشرفته، جراحی اندودنتیک مانند اپیکوکتومی.
– شکستگی دندان:
در صورت ترک‌های عمیق یا شکستن ریشه، گاهی تنها راه نجات دندان کشیدن آن است.
– آسیب به عصب:
در صورت بروز بی‌حسی، پیگیری مداوم، مصرف داروهای خاص و در صورت لزوم مشاوره با متخصص مغز و اعصاب ضروری است.
نقش روکش در کاهش عوارض پس از عصب‌کشی
مطالعات متعدد نشان داده‌اند که استفاده از روکش‌های دندانی پس از درمان ریشه، احتمال ترک خوردن یا شکستن دندان را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد. روکش به عنوان یک محافظ خارجی عمل می‌کند و در برابر فشارهای جویدن مقاومت بیشتری ایجاد می‌کند.
نتیجه گیری
عصب‌کشی، اگرچه درمانی حیاتی برای نجات دندان‌های آسیب‌دیده است، اما همانند هر روش درمانی دیگر، ممکن است با عوارضی همراه باشد. آگاهی بیماران از این عوارض، انتخاب درمانگر حرفه‌ای و رعایت مراقبت‌های بعد از درمان می‌تواند تأثیر چشم‌گیری در موفقیت درمان و جلوگیری از مشکلات بعدی داشته باشد. به‌طور کلی، عوارض عصب کشی دندان قابل پیشگیری و مدیریت هستند، به شرط آن‌که دانش و تجربه کافی در کنار رعایت دقیق اصول بهداشتی قرار گیرد.